Հոմանիշ և հականիշ բառեր

Գտնել հոմանշային բառերը, վիկտորինա։ Արդյունքը screenshot-ի տեսքով տեղադրել բլոգում։

1.Տրված բառերից առանձնացնե՛լ հոմանշային 10 զույգ։
Հսկայական- վիթխարի
ողորկ-հարթ
դժվար-խրթին
հավաքել-ժողովել
դյութիչ-հմայիչ
ծավի-բիլ
ստերջ-անպտուղ
դրվատել- գովել
դատարկել-պարպել
խոնավ-տամուկ։
սնապարծ,համեստ, հուզիչ, դեղձան։

2.Յուրաքանչյուր տողում գտնե՛լ տրված բառի մեկ հոմանիշ։

ա) Լուռ
1. ակնդետ, անխոս, անթարթ
2. մշտապես, հանապազորդ, լռելյայն
3. անձայն, անքթիթ, անշեղ
բ) Գեղեցիկ
1. անբարետես, դեղձան, չքնաղ
2. գեղանի, կախարդական, լուսավոր
3. բյուրեղյա, չնաշխարհիկ, պատկերավոր
գ) Գովել
1. նախատել, բաղդատել, դրվատել
2. հարատևել, պարսավել, ներբողել
3. փառաբանել, ըմբոշխնել, կենսագործել
դ) Երեկո
1. արշալույս, վերջալույս, աստղալույս
2. տիվանդորր, արևամուտ, արեգնափայլ
3. ծեգ, իրիկնամուտ, ցայգ
ե) Ցանկալի
1. հանդուրժելի, զմայլելի, բաղձալի
2. տենչալի, պատկառելի, անհերքելի
3. նշմարելի, անդրդվելի, ըղձալի

3. Տրված բառերից առանձնացնե՛լ հականշային 10 զույգ։
Փութաջան-ծույլ
ամպոտ-ջինջ
ուսյալ-տգետ
երկչոտ-համարձակ
գագաթ-ստորոտ
օրինական-ապօրինի
անջրդի-ջրարբի
նոսր- թանձր
ողորկ-խորդուբորդ
հմուտ-անբասիր:
հինավուրց, հեռավոր,արատավոր, համարձակ,դալար,ինքնահավան:

4. Յուրաքանչյուր շարքում գտնե՛լ հականշային տարարմատ
զույգը և յուրաքանչյուր բառով կազմե՛լ մեկական նախադասություն։
1. մոտ-հեռու, արագ-դանդաղ, տգետ-գիտուն
Տգետ մարդկանց պատճառով է մեր բնությունը աղտոտվում։ Երանի շատ գիտուն մարդիկ լինեին աշխարհում։
2. շոգ-ցուրտ, մարդկային-տմարդի, հին-նոր
Մարդկային անտարբերության պատճառով շատ կենդանիներ մնացել են դրսում։ Միայն տմարդին կարող է կենդանուն հարվածել։
3. սառը-տաք, երկար-կարճ, վախկոտ-անվախ
Փոքր ժամանակ շատ վախկոտ էի։ Սիրում եմ անվախ մարդկանց։ Կարծում եմ բժիշկները անվախ են։
4. վճարովի-անվճար, վախկոտ-արի, մաքուր-կեղտոտ
Վճարովի կայանատեղիներեը ապահով են։ Կարծում եմ անվճար բժշկական ապահովագրությունը պարտադիր պետք է տրամադրվի բոլոր աշխատավորներին։
5. ամառ-ձմեռ, մուտք-ելք, հաճելի-տհաճ

Հաճելի է, երբ մարդիկ օգնում եմ իրար։
Տհաճ է երբ փողոցում հանդիպում եմ աղբի, որը աղբամանում չէ։
6. թեք-ուղիղ, հասուն-տհաս, կայուն-խախուտ
Հասուն մարդիկ երբեք թույլին չեն նեղացնում։
Միայն տհաս մարդն է իրենից փոքրին հարվածում։

Տեքստից դուրս գրել բոլոր գոյականները՝ ցույց տալով դրանց հատկանիշները։ 

Հուշում 1․ իրանի՞շ, թե՞ անձնանիշ, հատո՞ւկ, թե՞ հասարակ, թիվը, հոլով հոլովում, առում։

Հուշում 2․ Գոյականի հոլովը որոշում են եզակի թվի սեռական հոլովից։

Հուշում 3․Տեքստում կա 20-ից ավել գոյական

Մթնաձոր տանող միակ արահետն առաջին ձյունի հետ փակվում է, մինչև գարուն ոչ մի մարդ ոտք չի դնում անտառներում։ Սակայն Մթնաձորում այժմ էլ թավուտ անտառներ կան, ուր ոչ ոք չի եղել։ Ծառերն ընկնում են, փտում, ընկած ծառերի տեղ նորն է ծլում, արջերը պար են խաղում, սուլում են չոբանի պես, ոռնում են գայլերը, դունչը լուսնյակին մեկնած, վարազները ժանիքով փորում են սև հողը, աշունքվա փտած կաղիններ ժողովում։

Մի ուրույն աշխարհ է Մթնաձորը, քիչ է ասել կուսական ու վայրի։ Թվում է, թե այդ մոռացված մի անկյուն է այն օրերից, երբ դեռ մարդը չկար, և բրածո դինոզավրը նույնքան ազատ էր զգում իրեն, ինչպես արջը մեր օրերում։ Գուցե այդպես է եղել աշխարհն այն ժամանակ, երբ քարածուխի հսկա շերտերն են գոյացել և շերտերի վրա պահել վաղուց անհետացած բույսերի ու սողունների հետքեր։

Հիմա էլ Մթնաձորում մուգ-կանաչ մաշկով խլեզներ կան, մարդու չտեսած, մարդուց երկյուղ չունեցող։ Պառկում են քարերի վրա, արևի տակ, ժամերով կարող եք նայել, թե ինչպես է զարկում փորի մաշկը, թույլ երակի պես, կարող եք բռնել նրանց։ Խլեզները Մթնաձորում մարդուց չեն փախչում։

Մթնաձոր- անձնանիշ, հատուկ, եզակի, ուղղական, անորոշ առում
արահետն-իրանիշ, հասարակ, եզակի, ուղղական, որոշյալ առում
ձյունի-իրանիշ, հասարակ, եզակի, սեռական, անորոշ առում
գարուն- իրանիշ, հասարակ, եզակի, ուղղական, անորոշ առում
ոտք-իրանիշ, հասարակ, եզակի, ուղղական, անորոշ առում
անտառներում-իրանիշ, հասարակ, հոգնակի, ներգոյական, անորոշ առում
Մթնաձորում-անձնանիշ, հատուկ, եզակի, ներգոյական, անորոշ առում
թավուտ- իրանիշ, հասարակ, եզակի, ուղղական, անորոշ առում
անտառներ-իրանիշ, հասարակ, հոգնակի, ուղղական, անորոշ առում
Ծառերն-իրանիշ, հասարակ, հոգնակի, ուղղական, որոշյալ առում
ծառերի-իրանիշ, հասարակ, հոգնակի, սեռական, անորոշ առում
արջերը-իրանիշ, հասարակ, հոգնակի, ուղղական, որոշյալ առում
չոբանի-անձնանիշ, հասարակ, եզակի, սեռական, անորոշ առում
գայլերը-իրանիշ, հասարակ, հոգնակի, ուղղական, որոշյալ առում
դունչը-իրանիշ, հասարակ, եզակի, հայցական, որոշյալ առում
լուսնյակին-իրանիշ, հասարակ, եզակի, տրական, որոշյալ առում
վարազները-իրանիշ, հասարակ, հոգնակի, ուղղական, որոշյալ առում
ժանիքով -իրանիշ, հասարակ, եզակի, գործիական, անորոշ առում
հողը-իրանիշ, հասարակ, եզակի, հայցական, որոշյալ առում
կաղիններ-իրանիշ, հասարակ, հոգնակի, հայցական, անորոշ առում
Մթնաձորը-անձնանիշ, հատուկ, եզակի, ուղղական, որոշյալ առում
անկյուն- իրանիշ, հասարակ, եզակի, ուղղական, անորոշ առում
մարդը-անձնանիշ, հասարակ, եզակի, ուղղական, որոշյալ առում
դինոզավրը-իրանիշ, հասարակ, եզակի, ուղղական, որոշյալ առում
արջը-իրանիշ, հասարակ, եզակի, ուղղական, որոշյալ առում
աշխարհն-իրանիշ, հասարակ, եզակի, ուղղական, անորոշ առում
քարածուխի-իրանիշ, հասարակ, եզակի, սեռական, անորոշ առում
շերտերն-իրանիշ, հասարակ, եզակի, ուղղական, որոշյալ առում
բույսերի-իրանիշ, հասարակ, եզակի, սեռական, անորոշ առում
սողունների-իրանիշ, հասարակ, հոգնակի, սեռական, անորոշ առում
հետքեր-իրանիշ, հասարակ, եզակի, հայցական, անորոշ առում
Մթնաձորում-իրանիշ, հատուկ, եզակի, ներգոյական, անորոշ առում
խլեզներ-իրանիշ, հասարակ, հոգնակի, ուղղական, անորոշ առում
երես-իրանիշ, հասարակ, եզակի, ուղղական, անորոշ առում
մարդուց-անձնանիշ, հասարակ, եզակի, բացառական, անորոշ առում
քարերի-իրանիշ, հասարակ, հոգնակի, սեռական, անորոշ առում
արևի-իրանիշ, հասարակ, եզակի, սեռական, անորոշ առում
ժամերով -իրանիշ, հասարակ, հոգնակի, գործիական, անորոշ առում
փորի-իրանիշ, հասարակ, եզակի, սեռական, անորոշ առում
մաշկը-իրանիշ, հասարակ, եզակի, ուղղական, որոշյալ առում
երակի-իրանիշ, հասարակ, եզակի, սեռական, անորոշ առում
Խլեզները -իրանիշ, հասարակ, հոգնակի, ուղղական, որոշյալ առում

Գործնական աշխատանք
 1։ Առանձին սյունակներով դո՛ւրս գրել յուրաքանչյուր հոլովով դրված գոյականները։
Լորը մեր ժողովրդի սիրած թռչուններից է։ Դեռևս միջին դարերում հայ21
մանրանկարիչները այդ անմեղ ու գեղեցիկ թռչունին անմեռ գույներով նկարել են մագաղաթյա գրքերի լուսանցքներում և գլխազարդերի մեջ։ Հիշատակենք 1280 թվականին Կիլիկիայում Պողոս գրչի ձեռքով գրված մի Ավետարանի ծաղկազարդ խորանը, որի վրա խոտերի և տերևների մեջ լորեր են կանգնած՝ կտուցները բացած կանչելիս։ Մեր ժողովուրդը իր այդ սիրելի թռչնակի մասին տաղեր է հորինել ու երգել դարեդար։

ՈՒՂՂԱԿԱՆ-Լորը, մանրանկարիչները, խորանը, լորեր, ժողովուրդը, տաղեր,
ՍԵՌԱԿԱՆ-ժողովրդի, գրքերի, գրչի, Ավետարանի, խոտերի, տերևների, թռչնակի
ՏՐԱԿԱՆ-թռչունին, թվականին
ՀԱՅՑԱԿԱՆ-կտուցները,
ԲԱՑԱՌԱԿԱՆ— թռչուններից
ԳՈՐԾԻԱԿԱՆ— ձեռքով
ՆԵՐԳՈՅԱԿԱՆ -դարերում, լուսանցքներում, գլխազարդերի մեջ, Կիլիկիայում,

 2։ Հոլովե՛լ քաղաք, սենյակ, ծառուղի, թերակղզի բառերը
(եզակի և հոգնակի)։
ՈՒՂՂԱԿԱՆ— քաղաք, քաղաքներ, սենյակ, սենյակներ, ծառուղի, ծառուղիներ, թերակղզի, թերակղզիներ
ՍԵՌԱԿԱՆ— քաղաքի, քաղաքների, սնենյակի, սենյակների, ծառուղու, ծառուղիների, թերակղզու, թերակղձզիների
ՏՐԱԿԱՆ— քաղաքին, քաղաքներին, սենյակին, սենյակներին, ծառուղուն, ծառուղիներին, թերակղզուն թերակղզիներին
ՀԱՅՑԱԿԱՆ— քաղաքը, քաղաքները, սենյակը, սենյակները, ծառուղին, ծառուղիները, թերակղզին, թերակղզիները
ԲԱՑԱՌԱԿԱՆ— քաղաքից, քաղաքներից, սենյակից, սենյակներից, ծառուղուց, ծառուղիներից, թերակղզուց, թերակղզիներից
ԳՈՐԾԻԱԿԱՆ— քաղաքով, քաղաքներով, սենյակով, սենյակներով, ծառուղով, ծառուղիներով, թերակղզով, թերակղզիներով
ՆԵՐԳՈՅԱԿԱՆ— քաղաքում, քաղաքներում, սենյակում, սենյակներում, ծառուղում, ծառուղիներում, թերակղզում, թերակղզիներում

 3։ Արտագրե՛լ նախադասությունները՝ փակագծերում
տրված գոյականները անհրաժեշտ հոլովով, առումով և թվով գրելով համապատասխան տեղերում։
1. Սարի գագաթից. երևում էին մոտակա գյուղի բոլոր տները, իսկ ճերմակ մշուշի մեջ
նշմարվում էր մեկ այլ գյուղ։ (գյուղ, գագաթ, մշուշ)
Գագաթից- բացառական
գյուղի-սեռական
մշուշի- սեռական
2. Ասֆալտապատ ճանապարհով սլացող մեքենան կանգ առավ ճամփեզրի ցայտաղբյուրի մոտ, և
մեքնայից ելավ վարորդը՝ մի ալեհեր մարդ։ (ճամփեզր, մեքենա, ճանապարհ)
ճանապարհով-գործիական
ճամփեզրի- սեռական
մեքենայից-բացառական
3. Մեր շուրջը սփռված դաշտերում երևում էին աշխատող մարդիկ, որոնք երբեմն հայացքները
ուղղում էին մեր կողմը։ (հայացք, դաշտ, մարդ)
դաշտերում- ներգոյական
հայացքները- հայցական
4. Այդ հինավուրց ձեռագրերում արժեքավոր տեղեկություններ կային, որոնք խիստ հետաքրքրեցին գիտաժողովին
մասնակցող մասնագետներին։ (տեղեկություն, ձեռագիր, գիտաժողով)
ձեռագրերում- ներգոյական
տեղեկություններ-ուղղաական
գիտաժողովին-տրական
5. Ամբողջ օրը. աշխատած վարպետը գործն ավարտել էր, և հիմա գոհունակությամբ նայում էր իր
աշխատանքի արդյունքին։ (գոհունակություն, վարպետ, օր)
օրը- ուղղական
վարպետը-ուղղական
գոհունակությամբ-գործիական
6. Գեղարվեստական նոր ֆիլմի ցուցադրումը ավարտվել էր, և հանդիսատեները խումբ-խումբ ելնում
էին դահլիճից։ (հանդիսատես, դահլիճ, ցուցադրում)
Ցուցադրումը- ուղղական
հանդիսատեսները- ուղղական
դահլիճից- բացառական
7. Նրա աշխատանքի վայրի մոտ գտնվող փողոցում վերջերս նոր խանութ է բացվել,
որտեղ վաճառվում են բազմազան իրեր։ (իր, փողոց, վայր)
վայրի-սեռական
փողոցում-ներգոյական
իրեր- հայցական
8. Աստղերը մեկ-մեկ մարում էին երկնքում, փչում էր վաղորդյան սառը քամին, և լիճը,
թեթև ծփանքով արթնանում էր ուշ աշնան երկար գիշերվա նիրհից։
(քամի, երկինք, աշուն)
Երկնքում-ներգոյական
քամին-ուղղական
աշնան-սեռական
9. Երկրորդ կուրսի ավագը բերել էր հաջորդ քննության հարցաշարը, և տարբեր
շարքերում նստած ուսանողները դասագրքերում որոնում էին հարցերին վերաբերող
թեմաները և տետրում նշում էջերը։ (քննության, դասագիրք, կուրս)
կուրսի-սեռական
քննության-սեռական
դասագրքերում-ներգոյական
10. Վերջերս կազմակերպված մրցույթին մասնակցեցին արվեստի դպրոցի սովորող շատ
երեխաներ, որոնց աշխատանքներն արժանացան տարբեր մրցանակների։
(մրցույթ, մրցանակ, դպրոց)
մրցույթին-տրական
դպրոցի-սեռական
մրցանակների-սեռական

Գոյականի առումները

Խոսքի մեջ գոյականը կարող է ցույց տալ առարկա ընդհանրապես կամ այնպիսի առարկա, որը խոսողին կամ լսողին անծանոթ է:

 Օրինակ` Նա երգ է լսում: Այդ դեպքերում գոյականը գործածվում է անորոշ առումով: Իսկ այն դեպքում, երբ առարկան ծանոթ է խոսողին կամ լսողին կամ արդեն հայտնի է խոսքից, գործածվում է որոշյալ առումով՝ ստանալով որոշիչ հոդ: Հայերենում որոշիչ հոդերն են  ը— ն և  ն -ն: ՕրինակԵրգը Երևանի մասին է: Այս նախադասության մեջ  երգ  բառը որոշյալ առումով է:  Ն  հոդ ստանում են ձայնավորով վերջացող բառերը, ինչպես՝ կղզի-կղզին:Ը  հոդ ստանում են բաղաձայնով վերջացող բառերը, ինչպես՝ միրգ-միրգը: Որոշ դեպքերում բաղաձայնով վերջացող բառերը նույնպես կարող են ն  հոդ ստանալ: Դա լինում է այն դեպքերում, երբ այդ բառերին հաջորդում է ձայնավորով սկսվող բառ՝ Օրինակ՝ Միրգն ամանի մեջ է: Ուշադրություն Ե, և, ո  տառերը բառասկզբում մեկից ավելի հնչյունի գրային նշան են՝ յէ, յէվ, վօ:  Դա նշանակում է, որ բառասկզբում ե, և, ո  ունեցող բառերը սկսվում են բաղաձայնով: Ուստի այդպիսի բառերից առաջ դրված որոշյալ առման գոյականը ստանում է միայն  ը  հոդը: Այսպես՝ սխալ է՝գարունն եկավ, առյուծն որսի դուրս եկավ:  Ուշադրություն Սպ, սկ, ստ, շտ  տառակապակցություններից առաջ հաճախ լինում է  ը  հնչյունը: Այդպիսի բառերից առաջ բառը կարող է դրվել ն  հոդով, Օրինակ՝ Ներկայացումն սկսվեց:Հայերենում գոյականը կարող է հանդես գալ և՛ որոշյալ, և՛ անորոշ առումներով, եթե դրված է ուղղական, տրական կամ հայցական հոլովով: Մյուս հոլովաձևերը առում չունեն: Առում չունեն նաև այլաձև հոգնակիները, ինչպես, օրինակ՝ տիկնայք բառը տիկնայքը ձևը չունի, հետևաբար առում չունի:

Առաջադրանքներ․

1.Առանձին սյունակներով դո՛ւրս գրել որոշյալ և անորոշ
առումներով գոյականները։
Գետնի տակ թաքնված հանքանյութերի մասին շատ հետաքրքիր տեղեկություններ կարող է տալ բույսերի հանելուկային լեզուն։ Ծառը, թուփը, ծաղիկը կամ սովորական խոտը բնական մի բարդ լաբորատորիա է։ Նրանց արմատները պոմպերի նման գետնի տակից քաշում են տարբեր նյութերի լուծույթներ։ Տերևների մեջ և ցողուններում կուտակվում են մետաղներ, որոնց պաշարները թաքնված են գետնի խորքերում։ Որպեսզի այդ մետաղը հայտնաբերեն, այրում են հավաքած բույսերի նմուշները և ուսումնասիրում ստացված մոխիրը։ Քննության են ենթարկվում նաև բույսերի հյութերը։ Այդպես կանաչ «հետախույզները» օգնում են որոշելու հողաշերտի կազմությունը, ցույց են տալիս, թե որտեղ հանքավայր կա։
Ալեքսանդր Մելքումյանի «Հայաստանի քարերի աշխարհում» գրքից

Վարժություն 2։ Յուրաքանչյուր շարքում գտնե՛լ անորոշ առումով գոյականը։

1. ապագան, լեռնաշղթան, ենթական, պատվանդան
2. պարագան, կուլան, ավազան, թեման
3. պատճեն, սյուժեն, հյուլեն, միջօրեն
4. խճավազն, արքայազն, նոխազն, վարազն
5. թեյն, տրամվայն, որովայն, դերբայն
6. կարոտն, մոլախոտն, ծղոտն, հետիոտն
7. քնարերգուն, վերարկուն, ճողփյուն, սերմացուն
8. մեղուն, ցողուն, ժողովածուն, աղաթթուն
9. չափածոն, մետրոն, երեկոն, երգեհոն
10. զբոսայգին, մարգագետին, թերակղզին, ծառուղին

Գարսիա Մարկես: Ինչպես նորոգել աշխարհը

Առաջադրանքներ

Ա․ Առանձնացրե՛ք այն միտքը, որը Ձեր կարծիքով իր մեջ ներառում է
ստեղծագործության հիմնական գաղափարը։ Հիմնավորե՛ք Ձեր ընտրությունը։
Երբ ես վերականգնեցի մարդուն, շրջեցի թուղթը և տեսա, որ վերականգնել եմ աշխարհը:
Իմ կարծիքով, հենց այս նախադասության մեջ է հեղինակը արտահայտում իր գլխավոր ասելիքը։

Բ․Ընտրե՛ք ճիշտ պատասխանը․ստեղծագործության գաղափարը հետևյալլն է․
 աշխարհը նման է թղթին․այն կարելի է մասերի բաժանել
 քարտեզն ու մարդը նման են իրար․ երկուսին էլ կարելի է «պատառոտել»
 ճանաչիր մարդուն, կճանաչես նաև աշխարհը։

Գ․ Ինչպե՞ս դու կառաջարկես նորոգել աշխարհը։ Շարադրիր մտքերդ գրավոր։
Կարծում եմ աշխարհը կնորոգվի միայն այն ժամանակ երբ կվերանան բոլոր հեռախոսները, սոցցանցերը, նոր տեխնոլոգիաները և մարդիկ նորից կվերադառնան բնություն։