Рубрика: Բնագիտություն

• 

Մարդիկ մեղրն օգտագործել են վաղ անցյալից։ Հույն մեծ մաթեմատիկոս Պյութագորասն իր երկարակեցությունը բացատրում էր նրանով, որ ինքը պարբերաբար օգտագործել է մեղր, իսկ փիլիսոփա Դեմոկրիտը պնդում էր, որ առողջությունը պահպանելու և ներքին օրգանների հիվանդություններից խուսափելու համար պետք է մեղր գործածել։ Հնագույն տրակտատներից մեկում նշվում է. «Մեղրն առողջացնում է բոլոր ներքին օրգանները, ուժ է հաղորդում, իջեցնում է ջերմությունը, նրա երկարատև օգտագործումն ամրապնդում է կամքը, մարմնին թեթևություն է հաղորդում, պահպանում է երիտասարդությունը, երկարացնում կյանքը»։

Հին հույն բժիշկ Հիպոկրատն իր «Վերքերի մասին» աշխատության մեջ ներկայացրած շատ դեղատոմսերում ընդգրկել է նաև մեղրը։

Զանազան նյութերի հետ խառնած մեղրն օգտագործել են նաև միջնադարի հայ բժիշկները՝ տարբեր հիվանդություններ բուժելու նպատակով։

1* Ո՞ր երեւույթներն են կոչվում ֆիզիկական: Բերե՛ք օրինակներ :Ո՞ր երեւույթներն են կոչվում քիմիական։ Բերե՛ք օրինակներ։
Այն երևույթները, որոնց ընթացքում նյութերը (մարմինները) փոխում են վիճակը, ձևը, չափերը, կոչվում են ֆիզիկական երևույթներ: Ֆիզիկական երևույթների ընթացքում նյութերը չեն փոխարկվում այլ նյութերի, այսինքն՝ նոր նյութեր չեն առաջանում:

2 * Թվարկե՛ք քիմիական ռեակցիաների բնորոշ մի քանի հատկանիշ:

1. միացման
2. քայքայման
3. տեղակալման
4. փոխանակման

3 * Հրդեհը հանգցնելու ի՞նչ միջոցներ գիտեք։
Ավազով, ջրով

4 *Ի՞նչ է մեխանիկական շարժումը։Բանաձևը:
Մեխանիկական շարժում, արագություն: Տարբեր … է որոշել, թե ինչ ճանապարհ կանցնի մարմինը ցանկացած t ժամանակում S = V ⋅ t բանաձևով:.

5 * Մարմինների ձեւափոխության ի՞նչ տեսակներ կան:

6 * Ինչի՞ց է կախված մեխանիկական աշխատանքի մեծությունը։
Այն ֆիզիկական մեծությունը, որը հավասար է մարմնի վրա ազդող ուժի և նրա ուղղությամբ մարմնի անցած ճանապարհի արտադրյալին, կոչվում է ուժի կատարած մեխանիկական աշխատանք (կամ պարզապես աշխատանք):

7 *Ե՞րբ են մարմինները ջերմային հավասարակշռության վիճակում։

8 * Ի՞նչ է շանթարգելը, եւ ինչպե՞ս է այն շինությունները պաշտպանում կայ­ծակի հարվածից։
Շենքերը կայծակի հարվածից պաշտպանվում են հատուկ սարքերի«   շանթարգելների օգնությամբ: Շանթարգելը մետաղյա ձող է, որն ամրացվում է շինության պատի երկայնքով:

9 *Որսորդները իրենց ականջը հաճախ հպում են հողին։ Ինչո՞ւ։
Որսորդները իրենց ականջը հպում են հողին, որպեսզի լսելով ձայներ, իմանան, արդյոք հողի տակ կա կենդանի, թե ոչ։

10 * Ի՞նչ է բջիջը : Որո՞նք են բջջի բաղադրության հիմնական քիմիական տարրերը։
Բջջիջը կենդանի օրագանիզմների կառուցվածքների տարրական միավորն է, և օժտված է կենդանի օրգանիզմին բնորոշ հատկանիշներով:

11* Ի՞նչ է ֆոտոսիթեզը :Սահմանե՛ք ավտոտրոֆ եւ հետերոտրոֆ օրգանիզմներ հասկացու­թյունները :
Ավտոտրոֆ են բույսերի մեծամասնությունը, իսկ հետերոտրոֆ են բոլոր կենդանիները, մարդիկ, մի շարք սնկեր մակաբույծները:

Հարցեր եւ առաջադրանքներ
1. Ի՞նչ է ընձյուղը:
Ընձյուղը դա ցողունն է իր բողբոջներով:
2. Ի՞նչ տարբերություններ ունեն տերեւները եւ բողբոջներն ընձյուղի վրա:

3. Ի՞նչ է գտնվում ընձյուղի գագաթում:
4. Ի՞նչ նշանակություն ունի ընձյուղը բույսի համար:
Այն ապահովում է բույսի սննդառությունը, աճը, շնչառությունը և զարգացումը:
5. Ի՞նչ է ցողունը: Ինչպիսի՞ ցողուններ գիտեք:

6. Ինչո՞ւմ է ցողունի դերը բույսի կյանքում:
7. Ի՞նչ է տերեւը: Ինչի՞ց է կազմված:
8. Ինչպիսի՞ տերեւներ գիտեք: Ներկայացրե՛ք օրինակներ:
9. Ջրի մեջ դրե՛ք որեւէ բույսի բողբոջներով ընձյուղ, հետեւե՛ք բողբոջների բացվելուն եւ նշե՛ք, թե ընձյուղի վրա ո՞ր բողբոջն է ավելի շուտ բացվում:

Նախագիծ

Հարցեր եւ առաջադրանքներ

ԴԱՍ ԱՐՏԱԶԱՏՈՒԹՅՈՒՆ

• 1.Ի՞նչ է արտազատությունը:
• Խարամներից ազատվելու գործընթացը կոչվում է արտազատություն։
• 2.Ո՞ր նյութերն են արտազատվում:
• Ջրի ավելցուկ, ածխաթթու գազ, մեզանյութ և այլն։
• 3.Ի՞նչ նշանակություն ունի արտազատությունն օրգանիզմում:
• Արտազատությունն ունի մեծ նշանակություն օրգանիզմի համար, քանի որ այն որգանիզմի ավելորդ նյութերից ազատվելու միջոց է։
• 4.Ինչո՞վ է տարբերվում արտազատությունը բույսերի եւ կենդանիների մեջ:
• 5.Ի՞նչ գործառույթ է կատարում երիկամը:
• 6.Ձեր շրջապատի ո՞ր բույսերի տերեւաթափն է ավելի երկար ընթանում:

Նախագծային աշխատանք.

Շնչառություն

Հարցեր

1. Ի՞նչ է շնչառությունը։
   Շնչառությունն օրգանիզմի և շրջակա միջավայրի միջև տեղի ունեցող գազափոխանակությունն է, որի ժամանակ օրգանիզմը օդից կլանում է թթվածին և արտաշնչում ածխաթթու գազ
   
2. Ի՞նչ դեր ունի շնչառությունը բույսերի եւ կենդանիների կյանքում։
   
   3. Շնչառական ի՞նչ օրգաններ գիտեք։
   Խռիկներ, օդատար խողովակներ, թոքեր, մաշկ:
   

Հարցեր

• Ի՞նչ է սննդառությունը: Արդյոք բոլո՞ր կենդանի օրգանիզմներն են սնվում:
  Օրգանիզմի՝ նյութեր և էներգիա հայթայթելու գարծընթացը կոչվում է սննդառություն: Բոլոր կենդանի օրգանիզմներին բնորոշ է սննդառությունը:
• Ի՞նչ են սննդանյութերը: Կենդանի օրգանիզմներում ինչի՞ համար են դրանք օգտագործվում:
  Սննդում պարունակվում են նյութեր, որոնք անհրաժեշտ են նոր բջիջների առաջացման և օրգանիզմի կենսագործունեությունն էներգիայով ապահովելու համար:
• Ի՞նչ գործընթացներ է ընդգրկում սննդառությունը:
  
• Ի՞նչ է ֆոտոսինթեզը: Ի՞նչ է առաջանում բույսերում՝ ֆոտոսինթեզի
  շնորհիվ: Ինչո՞ւմ է քլորոֆիլի դերը:
  Տերևի քլորոպլաստները պարունակում են կանաչ գունանյութ՝ քլորոֆիլ, որտեղ Արեգակի լույսի էներգիայի հաշվին անօրգանական նյութերից՝ ջրից և ածխաթթու գազից, սինթեզվում են օրգանական նյութեր և անջատվում է թթվածին: Այս երևույթն անվանում են լուսասինթեզ:
• Բույսերում ի՞նչ օրգանական նյութեր գիտեք: Ի՞նչ դեր ունեն դրանք:
  Ջուր, թթվածին, հանքային նյութեր: Դրան անհրածեշտ են օրգանիզմի կենսագործունեության համար:
• Սննդառության ո՞ր ձեւն է կոչվում ավտոտրոֆ, ո՞րը՝ հետերոտրոֆ:
  Երբ բույսը կարողանում է ինքնուրույն սինթեզել օրգանական նյութեր դա համրվում է ավտոտրոֆ սնուցում, իսկ երբ բույսը կամ կենդանին սնվում է այլ օրգանիզմներում կուտակված օրգանական նյութերով դա կոչվում է հետերոտրոֆ սննդառություն:
• Արդյոք բոլո՞ր բույսերն են ավտոտրոֆ: Ի՞նչ միջատակեր բույսեր
  կան: Ներկայացրե՛ք օրինակներ:
  Ոչ բոլոր բույսերն են ավտոտրաֆ: Բնության մեջ հանդիպում են նաև այնպիսի կանաչ բույսեր, որոնք, տերևներում ունենալով մարսողական հյութեր արտազատող գեղձեր, ֆոտոսինթեզին զուգընթաց մարսում են տերևի վրա նստած միջատներին և օգտագործում նրանցում պարունակվող նյութերը: Այդպիսի միջատակեր բույսերից են ցողիկը, վեներայի մաշիկը ճանճասպանը և այլն:
• Ո՞րն է կենդանիների սննդառության առանձնահատկությունը: Կենդանի օրգանիզմների միջեւ սննդային ի՞նչ փոխհարաբերություններ կան:
  Կենդանիները աննդառության գործընթացում օգտագործում են բույսերում կուտակված արեգակնային էներգիան: Որոշ կենդանիներ սնվում են միայն բույսերով և կոչվում են բուսակեր կենդանիներ: Գիշատիչները սնվում են բուսակեր կենդանիներով: Կան կենդանիներ, որոնք սնվում են կենդանիների դիակներով: Դրանց անվանում են դիակերներ:
• Շրջապատի կենդանի օրգանիզմներից նշե՛ք ավտոտրոֆները եւ
  հետերոտրոֆները: Ի՞նչ գիտեք նրանց մասին:
  Ավտոտրոֆ են բույսերի մեծամասնությունը, իսկ հետերոտրոֆ են բոլոր կենդանիները, մարդիկ, մի շարք սնկեր մակաբույծները:
• Ի՞նչ եք կարծում՝ գիշատիչներին անհրաժե՞շտ է պահպանել, թե՞ ոչ:
  Մեծ է գիշատիչ կենդանիների դերը բնության մեջ, քանի որ կան կենդանիներ, որոնք սնվում են կենդանիների դիակներով:
• Բնութագրե՛ք այն սննդամթերքը, որն օգտագործում է մարդը: Նշե՛ք,
  թե ո՛րն ունի բուսական, ո՛րը՝ կենդանական ծագուման:

Մարդը օգտագործում է տարբեր սննդանյութեր՝ միրգ, բանջարեղեն, կաթնամթերք, հացահատիկ, տարբեր տեսակի մսամթերք:
Կենդանական ծագման են կաթնամթերքը, մսամթերքը, ձուն:

1 .Թեմայի ամփոփում .

2 .Գործնական աշխատանք

Առանձնացրու’ պարզ և բարդ տերևները: Մի քանի պարզ և բարդ տերևի օրինակ էլ գտի՛ր քո այգուց, նկարի՛ր և տեղադրի՛ր բլոգումդ:
Պարզ՝ 1, 3, 5, 8, 9, 11, 13, 14, 16, 18:
Բարդ՝ 2, 4, 10, 6, 12, 15, 17:

Պատասխանել հարցերին

• Ինչո՞վ է պայմանավորված օրգանիզմի ամբողջականությունը։
  Բոլոր օրգանների աշխատանքով:
• Ի՞նչ տեղի կունենա, եթե կենդանին չստանա բավարար քանակությամբ
  սննդանյութ։
  Օրգանիզմի աճը կդանդաղի, կխանգարվի բջիջների վերականգնումը, կնվազի ակտիվությունը և այլն:
• Ցողունի վնասվածքն ի՞նչ հետեւանք կարող է ունենալ բույսի կյանքում։
  Եթե ցողունը վնասվի այն չի կարող ջուրը և նրա մեջ եղած հանքային աղերը փոխանցել տերևներին և դրանց մեջ սննդարար նյութեր չեն կարող առաջանալ: Առանց դրա բույսը չի կարող ծաղկել, ձևավորել պտուղներ և սերմեր:
• Ի՞նչ տեղի կունենա բույսի հետ, եթե վնասակար միջատները ոչնչացնեն բոլոր տերեւները:
  

Հարցեր

1. Ի՞նչ են ծաղիկը, պտուղը, սերմը:
   Ծաղիկը բույսի օրգան է, որը կարճացած և ձևափոխված ընձյուղ է:
   Պտուղը սեռական բազմացման հետևանքով առաջացող օրգան է, որը պարունակում է սերմեր:
   Սերմերով բույսը տարածվում է բնության մեջ և բազմանում:
2. Ինչի՞ց են առաջանում պտուղները եւ սերմերը:
   Ծաղկից առաջանում են բույսի պտուղները և սերմերը:
3. Ի՞նչ դեր ունեն այդ օրգանները բույսի կյանքում:
   Սերմերի միջոցով բազմանում և տարածվում են բույսերը:
4. Ի՞նչ պայմաններ են անհրաժեշտ սերմերի ծլման համար:
   Սերմերի ծլման համար կան նպաստավոր պայմաններ` թթվածին, համապատասխան խոնավություն և ջերմություն:
5. Ինչո՞ւ սերմերը կարող են պահպանվել երկար ժամանակ:
   Սերմերն ունեն պաշպանիչ շերտ որ շնորհիվ էլ կարողանում են պահպանվել երկար ժամանակ:
   
6. Ինչպե՞ս են պտուղները եւ սերմերն օգտագործվում մարդու կողմից:
   Օգտագործում են ուտելու և բազմացնելու համար:

7 . Նկարագրե՛ք շրջապատի ծաղիկները, նշե՛ք դրանց առանձնահատկությունները: Փորձե՛ք հասկանալ ծաղկի կառուցվածքը եւ դերը:

Տնային 2

Պատասխանել հարցերին.
Ի՞նչ է ընձյուղը:
Ցուղունն իր տերևներով և բողբոջներով կոչվում է ընձյուղ:
Ի՞նչ է գտնվում ընձյուղի գագաթում:
Ընձյուղի գագաթին, որպես կանոն, գտնվում է գագաթային բողբոջը:
Ի՞նչ նշանակություն ունի ընձյուղը բույսի համար:
Ընձյուղն ապահովում է բույսի օդային սնուցումը:
Ի՞նչ է ցողունը: Ինչպիսի՞ ցողուններ գիտեք:
Ցողունը բույսի վեգետատիվ օրգանն է:
Ինչո՞ւմ է ցողունի դերը բույսի կյանքում:
Դրան ապահովում են բույսի սննդառությունը, շնչառությունը աճն ու զարգացումը:
Ի՞նչ է տերեւը: Ինչի՞ց է կազմված:Ինչպիսի՞ տերեւներ գիտեք: Ներկայացրե՛ք օրինակներ:
Սերևները սովորաբար կազմված են սերևաթիթեղից, որը ցողունին միսցած է տերևակոթով:
Տերևները լինում են պարզ, եթե տեռևակոթին միացած է մեկ տերևաթիթեղ, և բարդ, եթե տերևակոթին միացած են մի քանի տերևաթիթեղներ: Տերևների տեսակները՝ Եղրևանի, խնձորենի, խատուտիկ, թխկենի, մասրենի, ազնվամորի, գետնամորի, եգիպտաոլոռ:
Ջրի մեջ դրե՛ք որեւէ բույսի բողբոջներով ընձյուղ, հետեւե՛ք բողբոջների բացվելուն եւ նշե՛ք, թե ընձյուղի վրա ո՞ր բողբոջն է ավելի շուտ բացվում:

.Սովորել պատմել