Рубрика: Աշխարհագրություն 9

1. Խոզաբուծությամբ առաջատար 5 երկիր:
1. Չինաստան
2. ԵՄ (օր.՝ Ֆրանսիա, Իսպանիա, Գերմանիա)
3. ԱՄՆ
4. Բրազիլիա
5. Ռուսաստան:

2. Ոչխարաբուծությամբ առաջատար 5 երկիր:
1. Չինաստան
2. Ավստրալիա
3. Հնդկաստան
4. Իրան
5. Նոր Զելանդիա:

3. Տավարաբուծությումաբ առաջատար 5 երկիր:
1. ԱՄՆ
2. Բրազիլիա
3. Չինաստան
4. Հնդկաստան
5. Արգենտինա:

4. Բրնձի մշակման առաջատար երկրները:
1. Չինաստան
2. Հնդկաստան
3. Ինդոնեզիա
4. Բանգլադեշ
5. Վիետնամ
6. Թաիլանդ
7. Մյանմա
8. Ֆիլիպիններ
9. Բրազիլիա
10. Ճապոնիա:

5. Թեյի մշակման առաջատար երկրները:
1. Չինաստան
2. Հնդկաստան
3. Քենյա
4. Շրի Լանկա
5. Վիետնամ
6. Ինդոնեզիա
7. Թուրքիա
8. Ճապոնիա
9. Իրան
10. Արգենտինա:

1. Դուրս գրել բոլոր բացարձակ միապետությունները:
ԱՄԷ
Սաուդյան Արաբիա
Էսվատինի
Բրյունեի
Վատիկան
Քաթար
Օման:

2. Դուրս գրել բոլոր սահմանադրական միապետությունները:
Միացյալ Թագավորություն
Իսպանիա
Շվեդիա
Նորվեգիա
Դանիա
Նիդեռլանդներ
Բելգիա
Ճապոնիա
Թաիլանդ
Բութան:

3. Աշխարհի ամենամեծ 15 պետությունը՝ տարածքի մեծությամբ:
1. Ռուսաստան
2. Կանադա
3. Չինաստան
4. ԱՄՆ
5. Բրազիլիա
6. Ավստրալիա
7. Հնդկաստան
8. Արգենտինա
9. Ղազախստան
10. Ալգերիա
11. Կոնգոյի Դեմոկրատական Հանրապետություն
12. Գրելանդիա/Դանիա
13. Սաուդյան Արաբիա
14. Մեքսիկա
15. Ինդոնեզիա:

4. Աշխարհի ամենաշատ բնակչություն ունեցող 15 պետություն:
1. Չինաստան
2. Հնդկաստան
3. ԱՄՆ
4. Ինդոնեզիա
5. Պակիստան
6. Բրազիլիա
7. Նիգերիա
8. Բանգլադեշ
9. Ռուսաստան
10. Մեքսիկա
11. Ճապոնիա
12. Եթովպիա
13. Ֆիլիպիններ
14. Եգիպտոս
15. Վիետնամ:

5. Դաշնային կառավարման ձև ունեցող 20 երկիր:
1. ԱՄՆ
2. Կանադա
3. Ավստրալիա
4. Գերմանիա
5. Շվեյցարիա
6. Բրազիլիա
7. Մեքսիկա
8. Հնդկաստան
9. Ռուսաստան
10. Նիգերիա
11. Արգենտինա
12. Ավստրիա
13. Բելգիա
14. Մալայզիա
15. Հարավային Աֆրիկա
16. ԱՄԷ
17. Վենեսուելա
18. Եթովպիա
19. Պակիստան
20. Սուդան

1. Երկաթի արտադրությամբ առաջատար երկրները՝ 5 երկիր:
Չինաստան
Ավստրալիա
Բրազիլիա
Հնդկաստան
Ռուսաստան:

2. Ոսկի արդյունահանող առաջատար երկրները՝ 5 երկիր:
Չինաստան
Ռուսաստան
Ավստրալիա
ԱՄՆ
Կանադա:

3. Ածուխ արդյունահանող առաջատար երկրները՝ 5 երկիր:
Չինաստան
Հնդկաստան
ԱՄՆ
Ավստրալիա
Ինդոնեզիա:

4. Նավթ արդյունահանող առաջատար երկրները՝ 5 երկիր:
ԱՄՆ
Սաուդյան Արաբիա
Ռուսաստան
Կանադա
Չինաստան:

5. Նավթ ներմուծող առաջատար երկրները՝ 5 երկիր:
ԱՄՆ
Չինաստան
Հնդկաստան
Ճապոնիա
Հարավային Կորեա:

6. Նավթ արտահանող առաջատար երկրները՝ 5 երկիր:
Սաուդյան Արաբիա
Ռուսաստան
Իրաք
Կանադա
ԱՄԷ:

7. Ալյումին արտադրող առաջատար երկրները՝ 5 երկիր:
Չինաստան
Ռուսաստան
Հնդկաստան
Կանադա
ԱՄԷ:

1. Աշխարհի ամենաբարձր 10 լեռնագագաթները՝ նաև նշելով գտնվելու վայրը:
1. Էվերեստ, 8848 – Հիմալայներ, Նեպալ/Տիբեթի ինքնավար շրջան, Չինաստան
2. Չոգորի, 8611 – Պակիստան/Չինաստան
3. Կանչենջանգա, 8486 – Հիմալայներ, Նեպալ/Հնդկաստան,
4. Լհոցզե, 8516 – Հիմալայներ, Նեպալ/Տիբեթի ինքնավար շրջան, Չինաստան
5. Մակալու, 8485 – Հիմալայներ, Նեպալ/Տիբեթի ինքնավար շրջան, Չինաստան
6. Cho Oyu, 8188 – Հիմալայներ, Նեպալ/Տիբեթի ինքնավար շրջան, Չինաստան
7. Dhaulagiri, 8167 – Նեպալ
8. Manaslu, 8163 – Նեպալ
9. Nanga Parbat, 8126 – Պակիստան
10. Annapurna I, 8091, Նեպալ:

2. Աշխարհի ամենաերկար 10 գետերը՝ նաև նշելով գտնվելու վայրը:
1. Նեղոս, 6695կմ – Աֆրիկա
2. Ամազոն, 6400կմ – Հարավային Ամերիկա
3. Յանցզի, 6300կմ – Չինաստան
4. Միսսիսսիպպի, 5971կմ – ԱՄՆ
5. Ենիսեյ, 5539կմ – Ռուսաստանի Դաշնություն, Մոնղոլիա
6. Հուանհե, 5464 – Չինաստան
7. Օբ/Իրտիշ, 5410կմ – ՌԴ, Չինաստան, Ղազախստան
8. Río de la Plata, 4880կմ –  Բրազիլիա, Ուրուգվայ, Արգենտինա
9. Կոնգո, 4700կմ – ԿԴՀ, ԿԱՀ, Անգոլա, կոնգոյի Հանրապետություն, Տանզանիա, Կամերուն, Զամբիա, Բուրունդի, Ռուանդա
10. Amur, 4444կմ – Մոնղոլիա, Ռուսաստան, Չինաստան:

3. Աշխարհի ամենամեծ 10 լճերը՝ նաև նշելով գտնվելու վայրը:
1. Կասպից ծով – Ղազախստան, Ռուսաստան, Թուրքմենստան, Իրան, Ադրբեջան
2. Վերին լիճ – ԱՄՆ, Կանադա
3. Վիկտորիա – Ուգանդա, Քենիա, Տանզանիա
4. Հուրոն – ԱՄՆ, Կանադա
5. Միչիգան – ԱՄՆ
6. Տանգանիկա – Բուրունդի, Տանզանիա, Զամբիա, Կոնգոյի Դեմոկրատական Հանրապետություն
7. Բայկալ – Ռուսաստան
8. Մեծ Արջի լիճ – Կանադա
9. Նյասա – Մայավի, Մոզամբիկ, Տանզանիա
10. Ստրուկների Մեծ Լիճ – Կանադա:

4. Աշխարհի ամենախորը 5 լճերը՝ նաև նշելով գտնվելու վայրը
1. Բայկալ – Ռուսաստան
2. Տանգանիկա – Տանզանիա, Կոնգո, Բուրունդի, Զամբիա
3. Կասպից Ծով – Ռուսաստան, Ղազախստան, Իրան, Ադրբեջան, Թուրքմենստան
4. Սան Մարտին – Արգենտինա, Չիլի
5. Նյասա լիճ – Մոզամբիկ, Տանզանիա, Մալավի:

5. Աշխարհի ամենաբարձր 5 լճերը՝ նշելով գտնվելու վայրը
1. Տիտիկակա – Պերու, Բոլիվիա
2. Pumoyong – Չինաստան
3. Senguul – Մոնղոլիա
4. Namtso – Չինաստան
5. Sheosar Lake – Պակիստան:

6. Աշխարհի ամենախորը օվկիանոսային իջվածքները՝ 3 հատ՝ նշելով նաև որ օվկիանոսում են:
1. Մարիանյան իջվածք – Խաղաղ օվկանիոս
2. Տոնգայի իջվածք – Խաղաղ օվկանիոս
3. Պուերտո Ռիկոյի իջվածք – Ատլանտյան օվկանիոս:

Ամենազարգացած երկրների որոշումը ներառում է տնտեսական, սոցիալական և մարդկային զարգացման հետ կապված տարբեր ցուցանիշների գնահատում: Զարգացման չափման չափանիշները հաճախ ներառում են այնպիսի գործոններ, ինչպիսիք են համախառն ներքին արդյունքը (ՀՆԱ) կրթությունը, առողջապահությունը, ենթակառուցվածքները և ընդհանուր կենսամակարդակը:

Ամենազարգացած երկրների մի քանի օրինակներ.

Նորվեգիա: Նորվեգիան հաճախ նշվում է որպես ամենազարգացած երկրներից մեկը, բարձր ՀՆԱ-ի, սոցիալական ապահովության ուժեղ համակարգի և կենսամակարդակի բարձր մակարդակի շնորհիվ: Նրա հարստությունը վերագրվում է լավ կառավարվող նավթի և գազի ոլորտին, ինչպես նաև դիվերսիֆիկացված տնտեսությանը:

Շվեյցարիա: Շվեյցարիան հայտնի է իր տնտեսական կայունությամբ, բարձր որակավորում ունեցող աշխատուժով և լավ զարգացած ֆինանսական հատվածով: Այն ունի բարձր ՀՆԱ և հաճախ ճանաչվում է իր կյանքի որակի, կրթության և առողջապահական համակարգերի համար:

Դանիա: Դանիան մշտապես բարձր տեղ է զբաղեցնում զարգացման տարբեր ցուցանիշներով: Այն ունի լավ գործող սոցիալական ապահովության համակարգ, մեծ ուշադրություն է դարձնում կրթությանը և բարձր կենսամակարդակին: Դանիան հայտնի է նաև իր ներառական կառավարմամբ և շրջակա միջավայրի կայունությամբ:

Շվեդիա: Շվեդիան ունի կայուն սոցիալական ապահովության համակարգ, բարձր ՀՆԱ և գենդերային հավասարության վրա մեծ շեշտադրում: Այն զգալի ներդրումներ է կատարում կրթության, առողջապահության և հետազոտությունների ու զարգացման ոլորտներում:

Գերմանիա: Գերմանիան Եվրոպայում հզոր կենտրոն է՝ բարձր զարգացած և արտահանմանն ուղղված տնտեսությամբ: Այն ունի հզոր արդյունաբերական բազա, առաջադեմ ենթակառուցվածք և լավ կրթված աշխատուժ: Գերմանիայի տնտեսական հաջողությունները հաճախ վերագրվում են նորարարություններին և հզոր արտադրական հատվածին:

Միացյալ Նահանգներ: Միացյալ Նահանգները համաշխարհային տնտեսական առաջատարն է՝ բազմազան և տեխնոլոգիապես զարգացած տնտեսությամբ: Այն ունի բարձր ՀՆԱ, հզոր նորարարական էկոհամակարգ և աշխարհի լավագույն համալսարաններ և հետազոտական հաստատություններ:

Սինգապուր: Սինգապուրը հասել է արագ տնտեսական զարգացման և հայտնի է իր արդյունավետ և գործարար միջավայրով: Այն ունի բարձր զարգացած ենթակառուցվածք, հզոր ֆինանսական հատված և ռազմավարական դիրք՝ որպես համաշխարհային առևտրի կենտրոն:

Կանադա: Կանադան պարծենում է բարձր կենսամակարդակով, լավ զարգացած առողջապահական համակարգով և բազմազան ու ռեսուրսներով հարուստ տնտեսությամբ: Այն մեծ շեշտ է դնում կրթության վրա և ունի ներառականության և մշակութային բազմազանության համբավ:

Այս երկրները հաճախ ունեն ընդհանուր բնութագրեր, ինչպիսիք են քաղաքական կայունությունը, արդյունավետ կառավարումը, ներդրումները կրթության և առողջապահության ոլորտում, տեխնոլոգիական նորարարությունները և տնտեսական դիվերսիֆիկացիան: Կարևոր է նշել, որ վարկանիշները կարող են տարբեր լինել՝ կախված օգտագործվող հատուկ չափանիշներից, և նոր տվյալները կամ գլոբալ դինամիկայի փոփոխությունները կարող են ժամանակի ընթացքում ազդել այդ վարկանիշների վրա:

Բնակչության ազգային կազմը։

Հիմնական ազգը՝հայերը, որոնք կազմում են ընդհանուր թվի 98,1%-ը։

ՀՀ-ում թվաքանակով երկրորդ ազգը եզդիներն են։

Երրորդ թվում ռուսներն են, որոնց թիվը 2011թ․ մարդահամարի տվյալներով 11,9հազ է։

ՀՀ-ում մյուս ազգերից համեմատաբար մեծաքանակ են ասորիները,րդերը,ուկրաինացիները,վրացիները,հույները, որոնցից յւուրաքանչյուրի թիվ 3000ից պակաս է։

Երկրի գործուղ սահմանադրության համաձայն՝ ՀՀ-ի բոլոր քաղաքացիներն, անկախ ազգային պատկանելությունից ունեն հավասար իրավունքներ ու պարտականություններ։

Բնակչության սեռային կազմը։

Տղամարդիկ կազմում են 48%,իսկ կանայք 52%

Բնակչության տարիքային կազմը։

Բնակչության կառուցվածքը որոշելու համար ընդունված է առանձնացնել տարիքային խմբեր՝ մինչաշխատաունակ, աշխատաունակ և հետաշխատաունակ։

Բնակչության սեռատարիքային կազմի առանձնահատկությւոններն ընդունված է արտահայտել հատուկ գրաֆիկների՝սեռատարիքային բուրգերի միջոցով։

Բնակչության կազմն ըստ բնակավայրերի տեսակների։

Բնակչության կազմի բնութագրության ժամանակ կարևոր է իմանալ ինչպես է բնակչությունը բաշխված քաղաքի և գյուղի միջև։

Հայկական լեռնաշխարհի տարածքն ունի բարդ, ինքնատիպ կառուցվածք, այդ իսկ պատճառով տարածքի պատմա-աշխարհագրական, երկրաբանական պայմանների ուսումնասիրությունները մեծ հետաքրքրություն են  առաջացրել հայ և օտարազգի համաշխարհային գիտնականների համար: Այն Առաջավոր Ասիայում կարելի է համարել որպես մի լեռնային կղզի, աշխարհագրական այդպիսի դիրքի հետևանքով այն սահմանազատվում է հարևան Անատոլիական և Իրանական սարահարթերից և նրանց միջև հանդես է գալիս որպես լեռնահանգույց:

Ալպյան լեռնակազմական պրոցեսներ

Հայկական լեռնաշխարհը ձևավորվել է ալպյան լեռնակազմական պրոցեսների ընթացքում: Ծովն աստիճանաբար նահանջել է, և բարձրացող գեոսինկլինալը վերածվել է լեռնային երկրի: Այդ ընթացքում երկրաբանական շերտերը խախտվել են, բեկորատվել` գոյացնելով ծալքաբեկորային լեռներ: Այդ ամենն ուղեկցվել է ուժեղ հրաբխային ժայթքումներով:

Լեռնակազմական երևույթները Հայկական լեռնաշխարհում դեռևս շարունակվում են: Դրա վկայությունն են Նեմրութ (Սարակն) ու Թոնդրակ գործող հրաբուխները:

Գործող հրաբուխներ են համարվում այն հրաբուխները, որոնք ցուցաբերում են ակտիվություն (պարբերաբար ժայթքում են, դուրս են տալիս գոլորշիներ, գազեր) կամ նրանք, որոնց ժայթքումն ու ակտիվությունը հիշատակվում է պատմության մեջ:

Վայոցսարի մոլորությունը

Պատմության մեջ հանդիպում ենք մի դրվագի, որը չի կարող համապատասխանել իրականությանը այդ իսկ պատճառով Վայոցսարը չենք դասում գործող հրաբուխների շարքին: Երկրաբանները փաստում են, որ Վայոցսարը ժայթքել է շատ ավելի վաղ քան 8-րդ դարում:

Վայոցսար լեռը՝ 2581 մ, գտնվում է Վայոց ձորի մարզում՝ Հերհեր գյուղից հյուսիս-արևմուտք: Լայնանիստ լեռնային դաշտի վրա այն բարձրանում է կոնաձև: Ունի հատած կոնի տեսք. Մոտ 125 մ խորությամբ խառնարան:

Ըստ պատմական տվյալների Վայոցսարի վերջին ժայթքումը եղել է 735 թվականին: Հրաբխի հետ նաև հզոր, ավերիչ երկրաշարժ է եղել:

Թանձր խավարը քառասուն օր պատեց ամբողջ գավառը, սաստիկ երկրաշարժ ու դղրդյուն եղավ: Ահեղ տատանումներով ցնցվում էր գետինը՝ խորքերից մինչև մակերեսը, ու այստեղ ծովի ալիքների նման փլչում էր: Լեռները տապալվում էին, քարաժայռերը՝ հիմքից խախտվում, տներն ու ապարանքները դառնում էին բնակիչների գերեզմանները: Աղբյուրները խափանվում էին, գետերը՝ կորչում: Բոլոր տեղերը անսահման երերում էին: Անդունդներից և օդի միջից լսվում էին մարդկային լեզվի ձայներ «Վայ ձոր, վայ ձոր:»

Ապա քառասուն օր հետո դադարեց Աստծու բարկությունը:

Այս հանգամանքից ահա երկիրը կոչվեց Վայոց ձոր, ասում է Օրբելյանը: Հենց այս հրաբուխն է իբր ծածկել Մոզ քաղաքը: Օրբելյան եպիսկոպոսի այս ստուգաբանությունը ոչ այլ ինչ է , եթե ոչ մի սլացող ուղեղի անհիմն ծնունդ: Պատկառելի եպիսկոպոսը, իբրև պատմագիր, չի կարողացել նկատի ունենալ այն ստույգ հանգամանքը, որ Մոզի թշվառությունից առաջ ևս Վայոց ձոր անունը կար և հիշվում է մեր մյուս պատմաբանների աշխատությունների մեջ: Մտաբերենք Մովսես Խորենացուն, որ 841 տարով Օրբելյանից և 242 տարով սոսկալի անցքից առաջ էր, նա ևս հիշում է Վայոց ձորի անունը: Եղիշե վարդապետը, որ նույնպես առաջ էր այդ անցքից, նույնպես հիշատակում է Վայոց ձոր անունը:
Երկրաբանական տվյալները խոսում են այն բանի մասին, որ ներկայիս Հայաստանի Հանրապետության տարածքում հրաբուխներ գործել են հազարամյակներ առաջ և պատմության այս դրվագը չի համապատասխանում իրականությանը:

Նեմրութ

Նեմրութի բարձրությունը՝ 2935 մ է (հին աղբյուրներում 3050 մ): Երիտասարդ բազմածին հրաբուխ է, որն այժմ էլ գործում է, խառնարանից և նրա լանջերից դուրս են գալիս տաք գազեր, ջրեր և գոլորշիներ:

Նեմրութի գագաթն իրենից ներկայացնում է խոշոր Կալդերա: Կալդերան (պորտուգ.՝ caldera – կաթսա) կաթսայաձև կամ կրկեսանման փլվածքային ծագում ունեցող իջվածք է։ Կալդերաներն առաջանում են երկրի ոչ խորը (մի քանի հարյուր մետրից մինչև մի քանի կիլոմետր) հորիզոններում գտնվող մագմատիկ օջախների հետ կապված կենտրոնական հրաբուխների գործունեության հետևանքով։ Կալդերաների ներքին պատերը զառիթափ են և խորանում են մինչև 600-800 մ։
Նեմրութի խառնարանն ամենամեծն է Հայկական լեռնաշխարհում, տրամագիծը՝ 8 կմ, որի արևմտյան մասում տարածվում է խառնարանային լիճը 9 կմ² մակերեսով: Գտնվում է 2500 մ բարձրության վրա: Նախկինում Նեմրութը արտավիժել է բազալտային լավաներ, որոնք փակել են Վանա լճի գոգովորությունը և ստեղծվել է լիճը: Վերջին ժայթքումը տեղի է ունեցել 1441 թ-ին, ըստ անգլիացի երկրաբան  Ֆ. Օսվալդիի: Նա մասնակցել է Հ. Ֆ. Լինչի 1898 թվականի հայկական գիտարշավին, ուսումնասիրել է Հայկական լեռնաշխարհի երկրաբանական կառուցվածքը, հրատարակել լեռնաշխարհի երկրաբանական սխեմատիկ քարտեզը (1907 թ):

Թոնդրակ

Թոնդրակի բարձրությունը 3533 մ է: Այն բազմածին հրաբուխ է:  Թոնդրակի խառնարանում կան բազմաթիվ  տաք աղբյուրներ:  Էլիզե Ռեկլյուն գրում է, որ Թոնդրակի խառնարանը 350 մ խորություն ունի: Նրա ասելով՝ երկրաբան Թեյլորն այնտեղ դիտել է գեյզեր: Այժմ գեյզերներ չկան, սակայն կան տաք աղբյուրներ:

Թոնդրակ բառը ցույց է տալիս, որ լեռը հիշեցնում է հայկական թոնիրը: Մինչև այժմ դեռ չեն դադարել ընդերքի ուժերը, և լանջերից ու խառնարաններից դուրս են գալիս գազեր ու եռման ջրեր:

Պատմական տեղեկություններ կան այն մասին, որ 1550-ական թվականներին հրաբուխը խիստ աշխուժացել է:
Վերջին ժայթքումը տեղի է ունեցել 1855 թվականին:

Թոնդրակը դեպի հարավ մասնատված է Բերկրի գետով ու նրա վտակներով: Բարձր մասերում ունի սառցապատման հետքեր: Մերձգագաթային մասերում ձյունը պահպանվում է  շուրջ տարի: Լեռնազանգվածի լանջերը պատված են հյութալի մարգագետիններով:

Աղբյուրը՝ ArmGeo.am

Առաջադրանք.

1. Ծանոթանալ դասանյութին
2. Թվարկել ՀՀ կլիմայագոյացնող գործոնները
   1) աշխարհագրական դիրքով պայմանավորված արեգակնային ճառագայթման ﬔծությունը,
   2) մթնոլորտի շրջանառթյան առանձնահատկությնները,
   3) մակերևյթի լեռնային բնույթը և առանձնահատկությունները,
   4) Միջերկրական և Կասպից ծովերի ﬔրձավորթյունը,
   5) Իրանական և Արաբական անապատների ﬔրձավորթյունը:
   
3. Բացատրել ջերմաստիճանային շրջադասություն երևույթը
   Ջերմաստիճանային ինվերսիա, ջերմաստիճանի շրջադասություն, ըստ բարձրության օդի ջերմաստիճանի օրինաչափ նվազման փոխարեն ջերմաստիճանի աճի երևույթ։
   
4. Բնութագրել ՀՀ տարածքի տարվա եղանակները, տարվա եղանակների հերթափոխն ըստ բարձրության: 
   Ամառային ամիսներին հարավից լեռնաշխարհ են թափանցում արևադար- ձայն տաք և չոր օդային զանգվածները, որոնք բարձրացնում են ցածրադիր գոգավորությունների ամառային ջերմաստիճանները (երբեﬓ +40-ից բարձր), առաջացնում երաշտային եղանակներ:Ձմռան աﬕսններին  ﬔր լեռնաշխարհ են թափանցում բարեխառն և երբեﬓ նաև արկտիկական օդային զանգվածները: Այս տեղ հաճախակի են վաղ աշնանային և ուշ գարնանային ցրտահարությունները։Լեռների կատարային մասերում` 4200մ-ից սկսած, ձյունը պահպանվում է ամբողջ տարին:

Թեմա 3

Կլիմայի ընդհանուր բնութագիրը

Առաջադրանք.

1. Ծանոթանալ դասանյութին
2. Թվարկել ՀՀ կլիմայագոյացնող գործոնները
   
   1.Միջերկրական ևԿասպից ծովերի մերձավորությունը:
   2.Աշխարհագրական դիրքով պայմանավորված արեգակնային ճառագայթման մեծությունը:
   3. Մթնոլորտի շռջանառության առանձնահատկությունները:
   4.Մակերևույթի լեռնային բնությունը և առանձնահատկությունները:
   5. Իրանական ևԱրաբական անապատների մերձավորություններըԲացատրել ջերմաստիճանային շրջադասություն երևույթը
3. Բացատրել ջերմաստիճանային շրջադասություն երևույթը
   Ջերմաստիճանային ինվերսիա, ջերմաստիճանի շրջադասություն,ըստ բարձրության օդի ջերմաստիճանի օրինաչափ նվազման խոխարեն ջեռրմաստիճանի աճի երևույթ:
4. Բնութագրել ՀՀ տարածքի տարվա եղանակները, տարվա եղանակների հերթափոխն ըստ բարձրության: 
   Ամառային ամիսներին հարավից են թափանցում արևադար ձայն տաքև չոր օդային զանգվածներ, որոնք բարձրացնում են ցածրադիր գոգավորությունների ամառային ջերմաստիճանները(երբեﬓ +40-ից բարձր), առաջանում է երաշտային եղանակներ: Ձմռան ամիսներին մեր լեռնաշխարհ են թափանցում բարեխառն և երբեմն նաև արկտիկական օդակին զանգվածները: Այս տեղ հգաճախակի են վաղ աշնանային և ուշ գարնանային ցրտահարությունները: Լեռների կատարային մասերում՝ 4200-ից սկսած, ձյունը պահպանվում է ամբողջ տարին: