Յարոսլավ Հաշեկ ,,Ինչպես էի շներ վաճառում,,:

1.Թվարկի’ր պատմվածքի հերոսներին եւ բնութագրի’ր։
Պատմվածքի գլխավոր հերոս- Կենդանասեր մի տղա, ով սիրում էր և մեծ և փոքր կենդանիներին, շների խանութի սեփականատեր, ով նույնիսկ գաղափար չուներ, թե ինչպես պետք է կատարել այդ գործը իր փոխարեն կատարելու համար փնտրում էր խելացի օգնական։
Հորաքույր Աննա- ում չեր սիրում մեր հերոսը և պատրաստվում էր օձ գձել նրա անկողնու մեջ։
Անտառապահ-ով անտառապահ լինելով հանդերջ սպանեց այն օձին, որը րոպեներ անց կհայտնվեր հորաքույր Աննայի անկողնում։
Հերոսի քեռի- ով լսելով տղայի նախաձոռնության մասին, ուղակի ծաղրում էր նրան, մտածոլլով, որ առողջ չէ։
Թոշակի անցած գյուղական մի ոստիկան-Տղային, գրում էր՝ եթե իրեն աշխատանքի վերցնի, ինքը կարող է շներին սովորեցնել ձեռնափայտի վրայով ցատկել ու գլխի վրա կանգնել։
Չիժեկ օգնական- հերոսի օգնական, Նա կարճահասակ էր, ծաղկից չեչոտ դարձած աշխուժ դեմքով, անհաջողակ բայց ուրախ։ Նաև զբաղվել էր շների առ ու ծախով։

2.Նովելից առանձնացրո’ւ ամենից հուզիչ, հետաքրքրաշարժ հատվածները։
Կսպասենք գնորդի, իսկ մինչ այդ եկեք նայենք, թե ինչ հայտարարություններ կան «Կենդանիներ» բաժնում, ով ի՞նչ է վաճառում, ի՞նչ ցեղի շներ։ Պատկերացնում եք, մի տիկին ցանկանում է վաճառել միամյա սպիտակ շպից․ պահելու տեղ չունի, նեղվածք է։ Մի՞թե շպիցներն այդքան խոշոր են, որ կարող են խանգարել։ Ուրեմն, գնացեք Շկոյնի փողոց և գնեք։ Ահա ձեզ երեսուն կրոն։

3. Պատմվածքի համար նոր ավարտ հորինի’ր։
Անցավ որոշ ժամանակ։ Քանի որ տղան իսկապես կենդանասեր էր նա չհանձնվեց։ Քաղաքի ծայրամասերից մեկում բացեց փոքրիկ անսնաբուժարան։ Ընդունեց մի սկսնակ անասնաբույժի։ Եկավ առաջին հաճախորդը բերելով մի հիվանդ և փոքրիկ շպիցի։ Անսնաբույժը գրկեց շնիկին և տարավ զննելու։ Անցավ մեկ ժամ։ Վերջապես բժիշկը սուրս եկավ և ժպիտով ասաց, որ ամեն բան կարգին է և շունիկը արդեն առողջ է։ Առաջին հաջախորդի այցից հետո բոլորը այցելում էին իրենց կենդանիների հետ։ Մեր հերոսը զբաղեցնում էր հաճախորդներին մինչ անասնաբուժի դուրս գալը։ Շաբաթներ անց անասնաբուժարանը համարվեց քաղաքի լավագոույն կենտրոններից մեկը։ Շուտով բացվեց մասնաճյուղ նաև քաղաքի կենտրոնում։ Բոլոր կենդանասերները մեծ հաճույքով այցելում էին իրենց կենդանիների հետ։ ԵՎ մարդիկ էին ուրախ և կենդանիները առողջ։

Առաջադրանքներ (դասարանում և տանը)

Ինքնաստուգում

1. Համաշխարհային տնտեսության ճյուղային կառուցվածքի ամենաերիտասարդ ոլորտն է.

1) արդյունաբերությունը 3) ծառայությունների ոլորտը

2) գյուղատնտեսությունը.4)տեղեկատվական ոլորտը

2. Զարգացման ագրարային փուլում գտնվող երկրներ են.

1) Մոզամբիկը և Բանգլադեշը 3) Ֆրանսիան և Իտալիան

2) Թուրքիան և Իրանը 4) Բրազիլիան և Արգենտինան

3. «Արտադրանք — արդյունաբերության ճյուղ» զույգերից ընտրել սխալը.

1) տրիկոտաժ — թեթև արդյունաբերություն

2) պլաստմասսա — մեքենաշինություն 3) կաուչուկ — քիմիական արդյունաբերություն

4) պողպատ — մետաղաձուլություն

4. Ածխի արդյունահանմամբ առաջատար երկիրն է. 1) Ֆրանսիան 3) Ճապոնիան 2) Չինաստանը 4) Ավստրալիան

5. Էլեկտրաէներգիայի արտադրությամբ առաջատար երկիրն է.

● 1) Չինաստանը 3) ԱՄՆ–ը

● 2) Ճապոնիան 4) Գերմանիան

6. Համաշխարհային էլեկտրաէներգիայի արտադրության կառուցվածքում ամենամեծ բաժինն ունեն. 1) ջէկերը 2) ջրէկերը 3) աէկերը 4) մէկերը

7. Ո՞ր պնդումն է սխալ.

● 1) Զարգացած երկրների արդյունաբերության առաջատար ճյուղը վառելիքային արդյունաբերությունն է:

● 2) Ներկայումս էլեկտրաէներգիայի արտադրության մեջ մեծանում է էներգիայի ոչ ավանդական աղբյուրների դերը:

● 3) Աշխարհում առաջին աէկը կառուցվել է Ռուսաստանում:

● 4) Աշխարհի խոշորագույն աէկը Ճապոնիայում է:

8. Ո՞ր պնդումն է ճիշտ. 1) Նավթի համաշխարհային պաշարների մոտ 9/10–ը կենտրոնացված է զարգացած երկրներում: 2) Էլեկտրաէներգիայի արտադրության կառուցվածքում ամենամեծ բաժինն ունեն ատոմային էլեկտրակայանները: 3) Քիմիական արդյունաբերության գիտատար ճյուղերը տեղաբաշխված են զարգացող երկրներում: 4) Էլեկտրաէներգիայի համաշխարհային արտադրության 4/5–ը բաժին է ընկնում զարգացած երկրներին:

9. Ավտոմոբիլային ընկերություն — պետություն» սկզբունքով կազմված զույգերից ընտրել սխալը.

● 1) «ՏՈՅՈՏԱ» — Ճապոնիա 3) «ՖՈՐԴ» — ԱՄՆ

● 2) «ՊԵԺՈ» — Ֆրանսիա 4) «ՖԻԱՏ» — Իսպանիա

10. Բնութագրումով որոշել արդյունաբերության ճյուղը. Արդյունաբերության այս ճյուղն ունի լայն հումքային բազա. բնական հանքային հումք, արդյունաբերության այլ ճյուղերի թափոններ: Ո՞ր ճյուղն է.

● 1) քիմիական արդյունաբերությունը 3) մեքենաշինությունը

● 2) մետաղաձուլությունը 4) թեթև արդյունաբերությունը

11. «Արտադրանք — արդյունաբերության ճյուղ» զույգերից ընտրել ճիշտը.

● 1) հաստոց —մետաղաձուլություն

● 2) պլաստմասսա — մեքենաշինություն

● 3) տրիկոտաժ — թեթև արդյունաբերություն

● 4) սինթետիկ մանրաթել — թեթև արդյունաբերություն

12. «Բուսաբուծության ճյուղ — մշակաբույս» զույգերից ընտրել սխալը. 1) հացահատիկային — բրինձ 2) կերային — ցորեն

3) բանջարաբոստանային — կաղամբ 4) տեխնիկական — շաքարի ճակնդեղ

13. Ո՞ր պնդումն է սխալ. 1) Զարգացող երկրներին բնորոշ է ինտենսիվ գյուղատնտեսությունը: 2) Բրնձի ցանքատարածությունները մեծ տարածում ունեն մուսսոնային կլիմա ունեցող շրջաններում: 3) Զարգացած երկրների գյուղատնտեսության առաջատար ճյուղը անասնապահությունն է: 4) Խաղողագործության գծով մասնագիտացել են հատկապես Միջերկրական ծովի ավազանի երկրները:

14. Ընտրել «մշակաբույս — մշակաբույսի հայրենիք» համապատասխանությունների ճիշտ շարքը.

● 1․ թեյ ա. Հնդկաստան

● 2․ շաքարեղեգ բ. Եթովպիա

● 3․ եգիպտացորեն գ. Մեքսիկա

● 4․ սուրճ դ. Չինաստան 1) 1–դ, 2–ա, 3–գ, 4–բ 2) 1–ա, 2–գ, 3–դ, 4–բ 3) 1–գ, 2–բ, 3–դ, 4–ա 4) 1–բ, 2–դ, 3–ա, 4–գ

15. Թելատու տեխնիկական մշակաբույսեր են.

● 1) եգիպտացորենը և շաքարեղեգը 3) ծխախոտը և բամբակենին

● 2) ջուտը և վուշը 4) բրինձը և արևածաղիկը

16. Ձիթատու տեխնիկական մշակաբույսեր են. 1) բամբակենին և ցորենը 3) սոյան և արևածաղիկը 2) կարտոֆիլը և ձիթապտուղը 4) եգիպտացորենը և բրինձը

17. Ընտրել «մշակաբույս — բուսաբուծության ճյուղ» համապատասխանությունների ճիշտ շարքը.

● ծխախոտ ա. հացահատիկային

● գարի բ. տեխնիկական

● վարունգ գ. այգեգործություն

● խնձոր դ. բանջարաբոստանային 1) 1–բ, 2–գ, 3–ա, 4–դ 2) 1–ա, 2–գ, 3–դ, 4–բ 3) 1–գ, 2–ա, 3–բ, 4–դ 4) 1–բ, 2–ա, 3–դ, 4–գ

18. «Մշակաբույս — առաջատար երկիր» զույգերից ընտրել սխալը. 1) սուրճ — Բրազիլիա 2) թեյ — Հնդկաստան 3) բրինձ — Արգենտինա 4) եգիպտացորեն — ԱՄՆ

Պատմվածքը կարդալիս ունեցա տարբեր զգացողություներ։ Սկզբից մտածեցի, որ տղան կենդանասեր է և ցանկանում է ընտանի կենդանի պահել։ Բայց ոչ։ Այս խնդիրը հիմա ևս արդիական է։Գնում են կենդանի, բազմացնում, ներկայացնում որպես խաղալիք, առանց հասկանալու, որ վաճառում են կենդանի, որը ևս ունի օրգանիզմ և հարկավոր է խնամել։ Մարդիկ մտածում են, որ կենդանի գնելով գնում են խաղալիք։ Որոշ մարդիկ էլ դա դարձրել են բիզնես և գումարի դիմաց փոքրիկ և խեղջ ձագուկին վաճառում են ամեն երկրորդին, առանց հետաքրքրվելու, թե այդ մարդը ինչ պայմաններում է պատրաստվում պահել, արդյոք այդ կենդանին ապահով ձեռքերում է։ Եվ մի խնդրանք ունեմ մարդկանց, որ նախքան կենդանի գնելը, պետք է հասկանալ, որ դուք ձեր վրա վերցնում եք մեծ պատասխանատվություն, որ շունը երբեք չի կարող լինել խաղալիք, որաովհետև կենդանին պահանջում է հատուկ խնամք, հատուկ սննունդ, հատուկ դեղորայք և շատ շատ այլ հոքսեր։ Շատ մարդկանց անպատասխանատվության պատճառով է, որ փողոցում այսքան անտուն և քացած կենդանիներ կան։ Սիրեք ձեր կենդանուն։🐾

Դաս 23.  (07.03-11.03)

§27. Պարզ մեխանիզմներ: Լծակ: Լծակի կանոնը: Թեք հարթություն:

§28. Լաբորատոր աշխատանք 4: Լծակի հավասարակշռության պայմանի ուսումնասիրումը:(էջ 91- 95)

Քննարկվող հարցեր՝

1. Որոնք են պարզ մեխանիզմները: Ինչ պարզ մեխանիզմներ գիտեք:
   Այն սարքերը, որոնք ծառայում են ուժերի մոդուլները կամ ուղղությունները փոփոխելու համար կոչվում են մեխանիզմներ:

Օր.՝լծակ, ճախրակ, թեք հարթություն, որլորան, պտուտակ:

1. Ինչ նպատակով են օգտագործվում պարզ մեխանիզմները:
   Պարզ մեխանիզմները հնարավորություն են տալիս փոքր ուժերի միջոցով մեծ ծանրություններ տեղափոխելու
   Ինչ է լծակը:
   Լծակը ամենատարածված պարզ մեխանիզմն է, դա սովորաբար մի ձող է, որը կարող է պտտվել հենարանի շուրջը:
2. Ինչն են անվանում ուժի բազուկ:
   Հենման կետից մկչև ուժի ազդման գիծ հեռավորությունը կոչվում է ուժի բազուկ:
3. Ինչպես կորոշեք ուժի բազուկը:
   Ուժի բազուկը որոշելու համար պետք է հենման կետից ուղղահայաց իջեցնել դեպի ուժի ազդման գիծ, այդ երկարությունն էլ կլինի ուժի բազուկը:
4. Ինչպիսի ազդեցություն են գործում ուժերը լծակի վրա:
   Բեռի ուժը ազդում է լծակի մրա վերևից դեպի ներքև, և նաև ազդում է երկրի ձգողության ուժը, որը նույնպես ազդում է լծակի վրա դեպի ներքև:
5. Որն է լծակի հավասարաակշռության պայմանը:
   Լծակը կմնա հավասարության մեջ, եթե իր վրա ազդող ուժերի հակադարձ համեմատական են այդ ուժերի բազուկներին:
6. Չափահասն ու երեխան պետք է անցնեն գետակի վրայով՝ մեկը՝ աջ ափից ձախ, մյուսը՝ հակառակ ուղղությամբ:
   Երկու ափերին էլ կա մեկական տախտակ, որոնցից յուրաքանչյուրը մի փոքր կարճ է գետակի լայնությունից:
   
   

Ինչպե՞ս կանցնեն գետակը չափահասն ու երեխան:

9. Օգտվելով նկարից՝  բացատրեք մկրատի  գործողությունը, որպես լծակ:
   Մկրատի բռնակների վրա գործադրվում է ուժը, պտուտակը հենման կետն է, իսկ մկրատի սայրը մեծացնում է ուժը:

 Բացատրեք, թե ինչու մետաղաթերթ կտրելու  մկրատ և ակցան օգտագործելիս շահում ենք ուժի մեջ:
Քանի որ մարդը ակցանով կտրում է շատ պինդ նյութեր, գործադրելով քիչ ուժ արդյուքում կատարվում է ավելի մեծ աշխատանք:

10.  Բերեք կենցաղում, տեխնիկայում և բնության մեջ լծակի կիրառման այլ օրինակներ:
    Տարբեր նյութերի ծանրությունը իմանալու համար օգտագործում ենք լծակային կշեռք,ձուկ բռնելու համար օգտագործում ենք կարթը, նաև ծանր բեռ բարձացնելու համար օգտագործում ենք ամբարձիչ:

 Ո՞ր դեպպքերում և ինչ նպատակով է օգտագործվում թեք հարթությունը:
Ինչ որ ծանր բեռ բարձրացնելը շատ դժվար է, քանի որ դրա վրա ազդում է դրա ծանրությունը և երկրի ձգողության ուժը, բայց մարդիկ հորինել են այդպիսի հարցից դուրս գալու ավելի հեշտ ձև օգտագործելով թեք հարթություն, որի վրայով ավելի հեշտ է սահելով տանել որևե ծանր բեռ:

Դիտեք տեսանյութերը՝

  

§30. Մեխանիզմի օգտակար    գործողության գործակից:

          Քննարկվող հարցեր՝

1. Որ աշխատանքն է կոչվում օգտակար:
Այն աշխատանքը, որի կատարման համար ստեղծված է մեխանիզմը կամ մեքենան, կոչվում է օգտակար աշխատանք

2. Որ աշխատանքն է կոչվում լրիվ կամ ծախսված:
Մեխանիզմի օգտագործմամբ նպատակին հասնելու համար կատարված ամբողջ աշխատանքը կոչվում է լրիվ աշխատանք ։
Ծախսված աշխատանք,Եթե բեռը բարձրացնելու համար որևէ մեխանիզմ ենք օգտագործում, ապա բեռի ծանրության ուժից բացի, միշտ էլ հարկ է լինում հաղթահարել նաև մեխանիզմի մասերի ծանրության ուժը, ինչպես նաև այդ մեխանիզմում գործող շփման ուժը։

3. Ինչու լրիվ աշխատանքը միշտ մեծ է օգտակար աշխատանքից:
Օգտակար աշխատանքը միշտ լրիվ աշխատանքի որոշ մասն է, որը մարդը կատարում է մեխանիզմների միջոցով։

4. Որ մեծությունն է կոչվում մեքենայի կամ մեխանիզմի օգտակար գործողության գործակից:
Այն ֆիզիկական մեծությունը, որը ցույց է տալիս, թե օգտակար աշխատանքը ծախսված աշխատանքի որ մասն է կազմում, կոչվում է մեխանիզմի օգտակար գործողության գործակից 

5. Հնարավոր է, որ ՕԳԳ-ն հավասար կամ մեծ լինի 100％ -ից:
Քանի որ A օգ-ը միշտ փոքր է A լր-ից, ապա ՕԳԳ-ն միշտ փոքր է 1-ից (կամ 100 %-ից)։

6. Ձևակերպեք մեխանիկայի  «ոսկի կանոնը»:

Այսպիսով, մեխանիզմի օգնությամբ քանի անգամ շահում ենք ուժի մեջ, նույնքան անգամ կորցնում ենք ճանապարհի մեջ և հակառակը:

Այս պնդումը կոչվում է մեխանիկայի «ոսկե կանոն»։

       Լուծել հետևյալ խնդիրները՝

1. Լծակի օգնությամբ բանվորը բարձրացնում է 150 կգ զանգվածով սալը: Ինչ ուժ է նա կիրառում լծակի 1,8 երկարությամբ երկար բազուկին, իսկ փոքր բազուկը 0,3մ է:
   250 մ

2. 150 Ն կշռով բեռը հավասարաչափ վեր են քաշում, որպես թեք հարթություն ծառայող տախտակի երկայնքով: Տախտակի երկարությունը 180 սմ է, մի ծայրի բարձրությունը գետնից՝ 30սմ, իսկ բեռին կիրառված ուժը՛ որը զուգահեռ է թեք հարթությանը, 40 Ն: Հաշվեք թեք հարթության ՕԳԳ-ն:
   η=(Aօգ)/Aլր⋅100%

Դաս 24.  (14.03 — 18.03)

       §29. Ճախարակ:

Քննարկվող հարցեր՝

1. Ինչ է ճախարակը:.
Հենարանի վար գցված պարանի շփումը դժվարացնում է բեռը բարձրացնելը, դրա համար էլ օգտագործվում են անիվներ, այս մեխանիզմը կոչվում է ճախարակ:

2. Ճախարակի ինչ տեսակներ գիտեք:
Ճախարակի կա երեք տեսկ շարժական ճախարակ, անշարժ ճախարակ, և բազմաճախարակ:

3. Որ ճախարակն է կոչվում անշարժ:
Երբ ճախարակով բեռը բարձրացնելից դրա առանցքը մնում է անշարժ, այդ ճախարակը կոչվում է անշարժ ճախարակ:

4. Որ ճախարակն է կոչվում շարժական;
Երբ բեռի շարժման ժամանակ շարժվում է նաև առանցքը, այդ ճախարակը կոչվում է շարժական ճախարակ:

5. Ինչ նպատակով է օգտագործվում անշարժ ճախարակը:
Երբ բեռի շարժման ժամանակ շարժվում է նաև առանցքը, այդ ճախարակը կոչվում է շարժական ճախարակ:

6. Ինչ նպատակով է օգտագործվում շարժական ճախարակը: Այն օգտագործելիս որքան ենք շահում ուժի մեջ:
Շարժական ճախարակը օգտագործվում է ուժի մոդուլը փոփոխելու համար, դրա օգնությամբ ուժի մեջ շահում ենք 2 անգամ:

7.Ինչ  է  բազմաճախարակը: Այն օգտագործելիս որքան ենք շահում ուժի մեջ:
Բազմաճախարակը շատ առանցքներ ուեցող, շարժական և անշարժ ճախարակների համագործակցությունն է, ուժից շահումը կախված է ճախարակի առանցքների քանակից:

8. Ցույց տվեք ուժի կիրառման կետը, լծակի հենման կետը և ուժերի բազուկները:

Պատասխանել հարցերին

1.Ի՞նչ հարցի շուրջ են վիճաբանում երկու անվանի քիմիկոսները՝ Պրուստը և Բերթոլեն:1
Դեռևս XIX դարում անվանի քիմիկոսներ Կլոդ Բերթոլեյի և Ժոսեֆ Պրուստի միջև ծագեց գիտական բանավեճ ծագեց նյութերի բաղադրության հաստատունության վերաբերյալ։

2.Լրացրեք բաց թողած բառերը հետևյալ սահմանման մեջ.<<Յուրաքանչյուր քիմիական մաքուր նյութ,գտնվելու վայրից ու ստացման եղանակից անկախ, ունի միևնույն հաստատուն բաղադրությունը>>:

3.Ըստ բանաձևերի ՝ հաշվեք հետևյալ նյութերը կազմող տարրերի զանգվածային բաժինները (%):

ա)Mr (Na₂SO₃)=2* Ar (Na)+ 1* Ar (S)+ 3* Ar (O)= 2* 23+ 1* 32+ 3* 16=126

ω (Na)=46/126 * 100=36.5%

ω (S)=32/126 * 100=25.4%

ω (O)=48/126 * 100=38.1%

բ)Mr (AgNO₃)=1* Ar (Ag)+ 1* Ar (N)+ 3* Ar (O)= 1* 108+ 1* 14+ 3* 16=170

ω (Ag)=108/170 * 100=63.5%

ω (N)=14/170 * 100=8.3%

ω (O)=48/170 * 100=28.2%

գ) CaC₂=1* Ar (Ca)+ 2* Ar (C)= 1* 40+ 2* 12=64

ω (Ca)=40/64 * 100=62.5%

ω (C)=24/64 * 100=37.5%

դ)CO=1* Ar (C)+ 1* Ar (O)= 1* 12+ 1* 16=28

ω (C)=12/28 * 100=42.8%

ω (O)=16/28 * 100=57.2%

4.Պղնձի օքսիդի բանաձևն է CuO, փորձնական ճանապարհով պարզվել է, որ օմեգա (Cu)=80%, օմեգա (O)=20%:Այս տվյալների հիման վրա հաշվեք պղնձի հարաբերական ատոմային զանգվածը, եթե թթվածնի հարաբերական ատոմային զանգվածը 16 է:

16/(16+x) * 100=20%

80/16+x=1

16+x=80

x=64

5.Պղնձի և ծծմբի առաջացրած միացության մեջ ծծմբի զանգվածային բաժինը 50% է: Որոշեք միացության բանաձևը:

Cu-64, S-32

ω (Cu)=64/128 * 100=50%, ուրեմն ω (S)=50%

64 : 32=2 ատոմ և լինում է CuS₂

Լաբարատոր փորձ

Մագնեզիումի և ծծմբի փոշիների զանգվածային խիստ որոշակի հարաբերությամբ : Խառնուրդը կույտի տեսքով լցնենք ասբեստե ցանցի կամ երկաթե թիթեղի վրա ու խառնուրդին վառվող մարխ մոտեցնենք: Տեղի կունենա բռնկեում և կստացվի նոր նյութ ՝ մագնեզիումի սուլֆիդ:

Դասարանական
HCl=1*1+35.5*1=18+36,5=54,5
ar*a=54,5

Գործնական աշխատանք

1. Ընդգծե՛ք ներգործական սեռի 3 բայ.
ա. ննջել, գլորել, վազել, պատմել, տխրել, թրջել
բ. տրտնջալ, կարդալ, մրմնջալ, խրխնջալ, աղալ, ճռճռալ
գ. հասնել, ոստնել, գտնել, լինել, մեկնել, անել
2. Ընդգծե՛ք կրավորական սեռի 3 բայ.
ա. երեսապատվել, անպատվել, կախարդվել, գգվել,
գժտվել, անջատվել
բ. ճարահատվել, շրջապատվել, հիասթափվել, բեռնաթափվել,
խելագարվել, փառաբանվել
գ. զզվել, պոկվել, թոթվել, մխիթարվել, ընդհարվել, պրկվել
3. Ընդգծե՛ք չեզոք սեռի 3 բայ.
ա. երևալ, որսալ, երերալ, փութալ, գիտենալ, ուրանալ
բ. սիրահարվել, արագացվել, հարձակվել, մանրացվել,
շաղափվել, հպատակվել
գ. բարձել, տրոփել, տեսնել, թոթափել, հանգել, վարարել

4. Ընդգծե՛ք կրավորական ածանցով 3 բայ.
ա. չվել, ցրվել, տրոհվել, խռովել, թաթավել, համալրվել
բ. հոլովել, երկատվել, հաշվել, հմայվել, կռվել, շնորհվել
գ. կռահվել, բարելավել, ապահովել, բաղդատվել, արյունոտվել,
հովվել
5. Փակագծերում տրված տարբերակներից ընդգծե՛ք տվյալ
նախադասությանը համապատասխանողը.
ա. Ինչ (վերաբերում, վերաբերվում) է ձեզ, դուք կարող եք
ձեր գործը հանգիստ շարունակել:
բ. Մենք հակընդդեմ հայց ենք ներկայացրել դատարանին,
որ մեզ նույնպես (տուժված, տուժած) կողմ ճանաչեն:
գ. Ձեռքերս ցրտից (ճաքճքվել, ճաքճքել) են, և դժվար է
նույնիսկ լվացվելը:
դ. Սանդուղքով իջնելիս միշտ բազրիքից (բռնի՛ր, բռնվի՛ր),
որ չսայթաքես:
ե. Ասում է, որ ինձնից (խռովել, խռովվել) է և այլևս չի
ուզում ինձ տեսնել:
զ. Երեկվանից չի հաջողվում մեր թղթակցի հետ (կապնվել,
կապվել) և նորություններ իմանալ Արցախից:

Փակագծում տրված բառերը դարձրո´ւ հոգնակի և գրիի´ր կետերի փոխարեն:

Ամերիկացի-(վիճակագիր)վիճակագիրները պարզել են,  որ օրվա ընթացքում ամենաշատը քայլում են անասնապահները(անասնապահ) ու հողագործները(հողագործ):  Երկրորդ տեղում գյուղական նամակտարները(նամակատար ) են:Հաջորդը մատուցողներն( մատուցող) ու բուժքույրերն բուժքույր են: Նրանցից  զգալիորեն քիչ են քայլում ոստիկաններն(ոստիկան), հետախույզերն(հետախույզ) ու պահակներն(պահակ): Ամենից քիչ քայլում են նահանգապետերն(նահանգապետ) ու նախարարներն(նախարար):

120. Տրված գոյականները դարձրո´ւ հոգնակի և տեղադրի´ր նախադասությունների մեջ:

Կետորս, բանաձև, հրացան, նավապետ, շնաձուկ, ժամացույց:

Բոլոր…էլ երազում են չբացահալտված կղզիներ գտնել:

Մեզ ասացին, որ բոլոր… հետ են ընկել, ու ոչ մեկը նույն ժամը ցույց րի տալիս:

Ասում են, որ…արյան հոտն է հրապուրում:

Այդ տարածքում աշխատող… հետևում էին կետին ու վախենում էին ,թե ևս մեկին այնուամենայնիվ կվնասի:

Ցուցադրվող… այդ նույն զինագործի որդիներն ու թոռներն էին սարքել:

121. Տրված տեքստում ընդծի´ր այն գոյականները, որոնք հոգնակի պիտի լինեն:

Հայաստանում հանդիպում է նաև արագիլի սև տեսակը, որի փետրավորումը սև  է, որովայնը`սպիտակ, կտուցն ու ոտքը` կարմիր: Հանդիպում է Իջևանի շրջանի անտառում: Չափազանց հազվագույտ չվող թռչուն է: Բնադրում է ծառի վրա, գետի հովտում և ճահճուտում: Խուսափում է մարդուց և մարդկային շինությունից, նախընտրում է անտառի խուլ անկյունը: Չափազանց զգույշ թռչուն է: Որպես սակավաթիվ տեսակ՝ պահպանվում է օրենքով: